Έκθεση του Μουσείου Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας Κώστα Κοτσανά στο Κέντρο Ιστορικής Ενημέρωσης Θερμοπυλών –ΚΙΕΘ– στο πλαίσιο του πολιτιστικού θεσμού ”Θερμοπύλια 2024” – “Φυλάττουμε ιστορική μνήμη”.

Ο Δήμος Λαμιέων επιχειρώντας να προσδώσει πανανθρώπινο και οικουμενικό χαρακτήρα στον συγκεκριμένο θεσμό, με σεβασμό στην ιστορική παρακαταθήκη και με γνώμονα τις αξίες που σηματοδοτεί η Μάχη των Θερμοπυλών, στοχεύει να γίνουν τα «Θερμοπύλια» πόλος έλξης ενός όλο και μεγαλύτερου αριθμού επισκεπτών, οι οποίοι θα έρχονται να ζήσουν μια αυθεντική εμπειρία ιστορίας και πολιτισμού στον τόπο μας.

Το Μουσείο Κοτσανά Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας εντάσσεται, κατόπιν προσκλήσεως του Δήμου Λαμιέων, σε μία σειρά πολιτιστικών εκδηλώσεων που συνδυάζουν ιστορική γνώση, τέχνη και ψυχαγωγία. Τιμώντας τον εμβληματικό θεσμό «Θερμοπύλια», το Μουσείο Κοτσανά παρουσιάζει στο ελληνόφωνο και αγγλόφωνο κοινό των επισκεπτών την έκθεση «Τεχνολογικά επιτεύγματα των Αρχαίων Ελλήνων», με τις εξαιρετικές ανακατασκευασμένες εφευρέσεις της αρχαίας Ελλάδας που περιλαμβάνονται στις συλλογές του.

Πληροφορίες:

• Τοποθεσία: Κέντρο Ιστορικής Ενημέρωσης Θερμοπυλών
• Έκθεση Μουσείου Κοτσανά «Τεχνολογικά επιτεύγματα των Αρχαίων Ελλήνων»
• Διάρκεια έκθεσης: 6 – 15 Σεπτεμβρίου 2024
• Ωράριο έκθεσης:  9:00 π.μ.   –  8:00 μ.μ.
• Ξενάγηση: Ελληνικά και Αγγλικά

Η κινητή έκθεση του Μουσείου Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας του Κώστα Κοτσανά που φωτίζει άγνωστες πτυχές από τη ζωή στην αρχαία Ελλάδα.

Μια μοναδική έκθεση με τις σημαντικότερες εφευρέσεις των αρχαίων Ελλήνων έχει δημιουργηθεί από το Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας του κ. Κώστα Κοτσανά, που λειτουργεί στο Κατάκολο και την Αρχαία Ολυμπία και περιοδεύει σε όλη την Ελλάδα και τον κόσμο. Λειτουργικά ομοιώματα εξαιρετικών εφευρέσεων, μηχανισμών και επινοήσεων των αρχαίων Ελλήνων δημιουργήθηκαν κατόπιν πολύχρονης ενδελεχούς έρευνας και μελέτης της αρχαιοελληνικής, λατινικής κι αραβικής γραμματείας, των αγγειογραφικών πληροφοριών και των ελάχιστων σχετικών αρχαιολογικών ευρημάτων!

Η αρχή της ατμομηχανής, αυτοματοποιημένα ορολόγια και ξυπνητήρια, αυτοκινούμενα κουκλοθέτρα και «κινηματογράφοι», λειτουργικά ρομπότ, αστρονομικά και μετρικά όργανα ακριβείας, ανυψωτικά μηχανήματα, ευφυείς μηχανές με κερματοδέκτη και κρυπτογραφημένοι τρόποι επικοινωνίας απαριθμούν μόνο μερικές απο τις επινοήσεις του αρχαίου Ελληνισμού.

Σε μία προσπάθεια ανάδειξης αυτής της άγνωστης πτυχής του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, το Ενυδρείο Κρήτης φιλοξενεί 25 πιστά αντίγραφα των συναρπαστικών αυτών εφευρέσεων.

Ο επισκέπτης, με τη βοήθεια πλούσιου οπτικοακουστικού υλικού και ξεναγών έχει τη δυνατότητα να κατανοήσει την υψηλής στάθμης τεχνολογία της εποχής και να αντιληφθεί ότι η τεχνολογία των αρχαίων Ελλήνων λίγο πριν το τέλος του αρχαιοελληνικού κόσμου ήταν εξαιρετικά όμοια με τις απαρχές της σύγχρονης τεχνολογίας μας!

Ο Κώστας Κοτσανάς, επιμελητής και δημιουργός της έκθεσης, εκτός απο το μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας και το μουσείο Αρχαίων Ελληνικών Οργάνων και Παιχνιδιών http://kotsanas.com/ που λειτουργούν στο Κατάκολο, έχει δημιουργήσει ένα νέο μουσείο αρχαίας ελληνικής τεχνολογίας στο κέντρο Ελληνικών σπουδών του University of Connecticut http://kotsanas.com/events/gb/154/ancient-greek-technology, με στόχο να περιοδεύσει σε όλη την αμερικανική ήπειρο.

Διάρκεια έκθεσης: 29/6/2016 – 30/9/2016

Μέρες & ώρες λειτουργίας: Καθημερινά και Σαβ/κα εκτός Τετάρτης, 9:30 – 15:00

Εισιτήρια Έκθεσης: 4€ κανονικό

2€ μειωμένο (ηλικίες 5-17 και >65, φοιτητές, πολύτεκνοι, τρίτεκνοι, άνεργοι)

Εισιτήρια Έκθεσης & Ενυδρείο: 11€ κανονικό

8€ μειωμένο (ηλικίες 5-17 και >65, φοιτητές, πολύτεκνοι, τρίτεκνοι, άνεργοι)

Για τα μέλη του Ενυδρείου Δωρεάν.

Από 01/10/2019 έως 28/01/2020

Η Έκθεση του Μουσείου Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας Κώστα Κοτσανά, του Υποψήφιου για το Ευρωπαϊκό Βραβείο της Χρονιάς 2019, φιλοξενείται στη Λάρισα! Τα μοναδικά επιτεύγματα της αρχαίας ελληνικής τεχνολογίας, μέσω λειτουργικών ομοιωμάτων, έχουν την ευκαιρία να θαυμάσουν οι επισκέπτες της Έκθεσης.
Μικροί και μεγάλοι θα ταξιδέψουν στους ειδικά διαμορφωμένους χώρους και μέσα από 24 διαφορετικές θεματικές ενότητες θα αναβιώσουν το παρελθόν και θα γνωρίσουν τα αυτόματα θέατρα, τις εφευρέσεις του Φίλωνος, του Ήρωνος και του Αρχιμήδη, τις ανυψωτικές μηχανές, τις τηλεπικοινωνίες, τα αστρονομικά μετρητικά όργανα, την αθλητική τεχνολογία, τα μουσικά όργανα, τις πτητικές μηχανές, τα παιχνίδια και πλήθος άλλων εφευρέσεων που σηματοδοτούν τις απαρχές της σύγχρονης τεχνολογίας μας.

Πρόκειται για την πρώτη υπολογιστική μηχανή της Iστορίας. Χρησιμοποιούνταν για τον εντοπισμό και την πρόβλεψη σημαντικών αστρονομικών και ημερολογιακών γεγονότων. Τα υπολείμματά του βρέθηκαν τυχαία από σφουγγαράδες το 1900 στο περίφημο ναυάγιο της νήσου των Αντικυθήρων. Η κατασκευή του τοποθετείται στο 120 π.Χ. περίπου και είναι πιθανότατα προϊόν ενός Ροδιακού εργαστηρίου ή μικροασιατικού εργαστηρίου, που εξέλιξε την παράδοση της «σφαιροποιίας» του Αρχιμήδη, με άμεσους εμπνευστές τον Ίππαρχο ή τον Ποσειδώνιο.
Αποτελούνταν από δείκτες, κλίμακες και τριάντα πέντε τουλάχιστον συνεργαζόμενους οδοντωτούς τροχούς που έπαιρναν κίνηση από μια χειρολαβή. Στην εμπρόσθια όψη του έφερε μια κυκλική κλίμακα των 365 ημερών με τη δυνατότητα της προσθήκης μιας επιπλέον ημέρας κάθε τέσσερα έτη. Στην οπίσθια όψη του έφερε τις σπειροειδείς κλίμακες των κύκλων του Μέτωνος και του Σάρου και τους κύκλους του Καλλίππου, του Εξελιγμού και των αθλητικών αγώνων (Ολυμπιάδας). Με την περιστροφή της χειρολαβής και επομένως την επιλογή μιας ημερομηνίας στην εμπρόσθια κλίμακα των 365 ημερών οι υπόλοιποι δείκτες έδειχναν όλες τις διαθέσιμες αστρονομικές πληροφορίες γι’ αυτήν (π.χ. θέση και φάση σελήνης, αντιστοίχιση ηλιακού-σεληνιακού ημερολογίου, κ.ά.). Αντίστροφα αν ο χειριστής του οργάνου έφερε ένα δείκτη σε κάποιο συγκεκριμένο αστρονομικό ή ημερολογιακό γεγονός (π.χ. έκλειψη σελήνης ή τέλεση Ολυμπιάδας) μπορούσε να δει την ημερομηνία (ακόμη και την ώρα) που αυτό θα συνέβαινε στο μέλλον ή συνέβη στο παρελθόν. Ο Solla De Price και ο Michael Wright ήταν στο παρελθόν οι σημαντικότεροι μελετητές του μηχανισμού. Η ανακατασκευή αυτή απηχεί την κατασκευαστική άποψη του συγγραφέα που βασίστηκε στα νέα δεδομένα της Διεθνούς Ομάδας Μελέτης του Μηχανισμού των Αντικυθήρων.
Στο κέντρο της αριστερής πλάκας διακρίνονται οι δύο διαβαθμισμένοι δακτύλιοι με το αιγυπτιακό και το ελληνικό ζωδιακό ημερολόγιο, ο ήλιος και η σελήνη με τη θέση και τη φάση της. Με τη χρησιμοποίηση ενός ζεύγους ομόκεντρων οδοντωτών τροχών και ενός άλλου ζεύγους έκκεντρα τοποθετημένων (50 οδόντων άπαντες) με έναν ειδικό τρόπο μετάδοσης τύπου πείρου – σχισμής, επιτυγχανόταν η προσομοίωση της φαινόμενης ταχύτητας της σελήνης με την επιτάχυνσή της κατά το περίγειο και την επιβράδυνσή της κατά το απόγειο. Στο άνω τμήμα της δεξιάς πλάκας διακρίνεται ο σπειροειδής κύκλος του Μέτωνος, που αποτελούνταν από 235 συνοδικούς (σεληνιακούς) μήνες (με βάση το κορινθιακό ημερολόγιο) συνολικής διάρκειας 235*29,5/365=19 ετών. Εσωτερικά της μετωνικής σπείρας στο αριστερό τμήμα της διακρίνεται ο κύκλος του Καλλίππου, που αντιστοιχούσε σε χρονική διάρκεια ίση με τέσσερις μετωνικούς κύκλους, δηλ. 4*19=76 έτη. Χρησιμοποιούνταν για την απόλυτη αντιστοίχιση του σεληνιακού με το ηλιακό έτος. Στο δεξιό τμήμα της διακρίνεται ο κύκλος της Ολυμπιάδας. Χρησιμοποιούνταν για τον εντοπισμό της τέλεσης των σημαντικότερων αθλητικών αγώνων της αρχαιότητας (Ολύμπια, Πύθια, Ίσθμια, Νέμεα και Νάια). Στο κάτω τμήμα της δεξιάς πλάκας διακρίνεται ο σπειροειδής κύκλος του «περιοδικού χρόνου» (Σάρου) που αποτελούνταν από 223 συνοδικούς μήνες συνολικής διάρκειας 223*29,5/365=18 ετών. Εσωτερικά του διακρίνεται ο κύκλος του εξελιγμού που αντιστοιχούσε σε χρονική διάρκεια ίση με τρεις κύκλους Σάρου, δηλ. 3*18=54 έτη. Χρησιμοποιούνταν για τον ακριβή εντοπισμό της μέρας και ώρας εμφάνισης των εκλείψεων στο μέλλον ή στο παρελθόν.

Πρόκειται για πινακίδα με μικρά βοτσαλάκια που χρησιμοποιούνταν για την εκτέλεση πολύπλοκων μαθηματικών πράξεων. Ένας τέτοιος μαρμάρινος άβακας του 4ου αι. π.Χ. με ακροφωνικό (Ηρωδιανό) σύστημα αρίθμησης (π.χ. Δ για το Δέκα, Η για το Ηεκατό, κ.ο.κ.) ανακαλύφθηκε το 1846 στη Σαλαμίνα και φυλάσσεται στο Επιγραφικό Μουσείο (Αθήνα).
Αποτελούνταν από ένα ή δύο χαραγμένα δίκτυα παράλληλων γραμμών που στο μέσον τους τέμνονταν από μία κάθετη γραμμή. Η πρώτη παράλληλη γραμμή ορίζει τις μονάδες, η δεύτερη τις δεκάδες, κ.ο.κ. Στα αντίστοιχα μεσοπαράλληλα διαστήματα ορίζονται οι πεντάδες, οι πενηντάδες, κ.ο.κ. Η κατακόρυφη γραμμή ορίζει δεξιά τους θετικούς και αριστερά τους αρνητικούς. Κάθε αριθμός αναπαριστάται εφαρμόζοντας τη μέγιστη οικονομία με ένα συνδυαστικό σύνολο από θετικά και αρνητικά βοτσαλάκια στο δίκτυο. Οι αριθμητικές πράξεις πραγματοποιούνταν με τη συνδυαστική μετακίνηση των βοτσάλων.

Πρόκειται για μια αξιοθαύμαστη συσκευή, που εξομοιώνει αυτόματα τις πολύπλοκες κινήσεις του ηλίου, της σελήνης και των γνωστών πλανητών της εποχής, όπως αυτές εμφανίζονται από οποιοδήποτε σημείο
της Γης. Αποτελεί τον πολυπλοκότερο μηχανισμό της αρχαιότητας. Επρόκειτο για μια αξιοθαύμαστη επινόηση, όπως μαρτυρούν οι σχετικές αναφορές αρχαίων συγγραφέων. Σύμφωνα με τον Κικέρωνα (1ος αι. μ.Χ.), ήταν το μοναδικό λάφυρο που κράτησε για τον εαυτό του ο Ρωμαίος στρατηγός Μάρκελλος μετά την πολιορκία των Συρακουσών.
Προτεινόμενη ανακατασκευή: Με κάθε χειροκίνητη περιστροφή της σφαίρας, ο κεντρικός εσωτερικός δίσκος περιστρέφεται ισόχρονα μέσω κατάλληλων οδοντωτών τροχών, με μια σχέση μετάδοσης 1:365,25 (3651/4), που ήταν η τότε θεωρούμενη διάρκεια του έτους. Στη συνέχεια, μέσω ενός συστήματος πολύπλοκων οδοντωτών τροχών, επιτυγχάνεται με εκπληκτική ακρίβεια η ανόμοια περιοδικότητα των παραπάνω ουράνιων σωμάτων, με την παράλληλη επιτάχυνση, επιβράδυνση και την ανάδρομη κίνησή τους. Ο ήλιος και οι εσωτερικοί πλανήτες του (Ερμής και Αφροδίτη), σύμφωνα με το γεωκεντρικό σύστημα, συμπεριλαμβάνουν μια κατάλληλη διάταξη οδοντωτών τροχών και αρθρωτών ράβδων με σχισμή, ώστε να επιτυγχάνονται οι φαινόμενες κινήσεις τους (γωνιακές ταχύτητες και ανάδρομες κινήσεις) εκτελώντας μια πλήρη περιστροφή στη διάρκεια του έτους. Οι εξωτερικοί πλανήτες (Άρης, Δίας και Κρόνος), αντιθέτως, φέρουν ένα ξεχωριστό ζεύγος έκκεντρων οδοντωτών τροχών με ένα ευφυές σύστημα πίρου-σχισμής για την περιοδικότητα (2 έτη και 10 μήνες, 12 έτη και 30 έτη αντίστοιχα) και τις αμφίδρομες κινήσεις τους. Η σελήνη φέρει την αντίστοιχη διάταξη οδοντωτών τροχών του Μηχανισμού των Αντικυθήρων, για την εξασφάλιση της περιοδικότητας (27 και 1/3 ημέρες) και της γωνιακής ταχύτητάς της. Οι φάσεις της εμφανίζονται από την ταυτόχρονη περιστροφή της γύρω από τον άξονά της, μέσω ενός ζεύγους κάθετων οδοντωτών τροχών και ενός δερμάτινου κορδονιού εντός του σωληνίσκου στήριξής της.

Από τον 6ο αιώνα π.Χ. για τον ταχύ υπολογισμό πολύπλοκων πράξεων χρησιμοποιήθηκαν αριθμητήρια – άβακες με «πενταδικό» σύστημα αρίθμησης, βασισμένα στο ακροφωνικό («Αττικό») σύστημα, όπου κάθε κατηγορία (μονάδα, πεντάδα, δεκάδα, κ.ο.κ.) δηλωνόταν με το πρώτο γράμμα της. Ο Απολλώνιος ο Περγαίος στο απολεσθέν σύγγραμμά του «Ωκυτόκιον» περιέγραφε έναν σύντομο τρόπο υπολογισμού πολλαπλασιασμών, διαιρέσεων, κ.ά. που αποτελεί πρόδρομο των σύγχρονων αριθμομηχανών. Για την επίλυση πολύπλοκων εξισώσεων και την εύρεση περίπλοκων αριθμών επινοήθηκαν κινηματικοί υπολογιστικοί μηχανισμοί, όπως το «μεσολάβιον» του Ερατοσθένη, ο κυβιστής του «Πλάτωνος», ο τριχοτόμος του Νικομήδη και αλγόριθμοι, όπως το κόσκινο του Ερατοσθένη. Για τον υπολογισμό ημερολογίων και περιοδικών αστρονομικών φαινομένων επινοήθηκαν ευφυέστατοι πολύπλοκοι υπολογιστικοί μηχανισμοί, π.χ. τα πλανητάρια και οι ουρανόσφαιρες του Αρχιμήδη και του Ποσειδωνίου (3ος αι. π.Χ.) που, με τη χρήση συνεργαζόμενων οδοντωτών τροχών, προσομοίωναν με θαυμαστή ακρίβεια (σύμφωνα με τον Κικέρωνα) τις τροχιές και τις εκλείψεις του ηλίου, της σελήνης και των πέντε γνωστών πλανητών. Είναι εξαιρετικά σημαντικό το γεγονός ότι διασώθηκε ένας παρόμοιος μηχανισμός (από το ναυάγιο των Αντικυθήρων), που κατασκευάστηκε το 2ο αι. π.Χ. και τα υπολείμματά του εκτίθενται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.